نفتا
نفتا به گروهی از ترکیبات هیدروکربنی مایع گفته می شود که بسیار فرار و اشتعال پذیر هستند این ترکیبات حدودا 11 درصد از نفت خام را تشکیل می دهند. .از نفتا به عنوان یکی از مهمترین خوراک های مورد استفاده در صنعت پتروشیمی یاد می شودهمچنین اصطلاحا به ترکیبات نفتی پالایش شده ، پالایش شده جزئی و یا غیر پالایش شده گفته می شود. تقطیر این ماده در کمتر از 240 درجه سانتی گراد انجام می شود. این ماده از لحاظ تعداد اتم کربن و نقطه جوش شبیه به بنزین است. همچنین برش این ماده جزء فرار نفت در نظر گرفته می شود که از آن به عنوان حلال استفاده می شود و یا در تولید بنزین و ترکیبات آروماتیک مورد استفاده قرار می گیرد.
این برش شامل مولکول هایی با تعداد اتم کربن بین 5 تا 12 است که با توجه به تعداد اتم های کربن در آن نقطه جوش آنها از ۳۰ تا ۲۰۰ درجه سانتی گراد متغیر است. عموما شامل پارافین ها ، اولفین ها ، نفتن ها و آروماتیک ها می شوند . همچنین ترکیباتی مانند گوگرد ، نیتروژن ، اکسیژن ، آب ، نمک و تعدادی ترکیبات فلزی مانند وانادیوم ، نیکل و سدیم نیزدر آن وجود دارند . نفتا به دو دسته سبک و سنگین تقسیم می شود این تقسیم بندی بر اساس تعداد اتم های کربن موجود در این ماده می باشد نفتای سبک شامل نفتای 5و6 کربنی هستند و نفتای سنگین از 6 تا 12 کربنی هستند.معمولا از نفتای سنگین در رنگرزی به عنوان جلا دهنده استفاده می کنند و از نفتای سبک
معمولا به عنوان حلال لاستیک و رقیق کننده لاک استفاده می شود.
روش های تولید نفتا:
این ماده در فرآیند های تقطیر نفت خام بین برش های گازی و نفت سفید قرار میگیرد تولید این ماده در واقع انجام یک سری تغییرات فیزیکی و شیمیایی بر روی نفت خام است و تبدیل آن به محصولات خروجی یا فرآورده های نفتی از جمله نفتا میباشد. هدف از پالایش نفت خام تبدیل ماده کم فایده و غیر قابل استفاده نفت خام، به فرآورده های نفتی با کیفیت و مورد تقاضای بازار میباشد اگر نفت خام را از ۳۰ درجه تا ۲۰۰ درجه سانتیگراد حرارت دهیم و بخش جوشیده را جدا کنیم نفتا به دست خواهد آمد. معمولاا ۱۵ تا ۳۰ درصد نفت خام در این حرارت به جوش میآید. در نتیجه همین میزان از نفت خام را میتوان بهطور مستقیم به نفتا تبدیل کرد.
نفتا را میتوان از روش های متعددی تولید کرد که این روش ها عبارتند از:
• تقطیر نفت خام • استخراج با حلال • هیدروژناسیون محصولات تقطیر شده نفت خام • پلیمرازسیون ترکیبات هیدروکربنی غیر اشباع مثلا الفین • فرآیند آلکیلاسیون
متداول ترین روش تولید آن ها روش تقطیر نفت خام است .
مصارف نفتا:
استفاده از این ماده به عنوان منبع نور به 1200 سال قبل از تاریخ میلادی بر می گردد. در جنگ نیز برای آتش افروزی از
این ماده استفاده می شد. نفتا کاربردهای متنوعی دارد. از جمله کاربردهاب آن به عنوان خوراک تولید فراوردههای مختلف پتروشیمی از جمله حلالها و رقیقکنندهها، مواد اولیه انواع پلاستیک، الیاف مصنوعی و الکلهای صنعتی استفاده میکنند. برای مثال بخش عمده تینرها از نفتا تشکیل میشود و بیشتر ترکیبات پلاستیکی اتیلنی با نفتا ساخته میشوند. همچنین با استفاده از فرایندهای کاتالیستی میتوان نفتا را به بنزینهای اکتان بالا و سوختهای نفتی دیگر نیز تبدیل کرد. همچنین از آن به عنوان حلالی بسیار قوی یاد می شود به همین جهت برای تولید مواد شوینده و تصفیه مواد هیدروکربنی نیز استفاده میشود. همچنین از این ماده برای تولید جلادهندهها و لاکها و به عنوان سوخت گرمایشی و پختوپز (مشابه گاز مایع و نفت سفید) نیز استفاده میشود. اما.عمده کاربرد نفتا استفاده برای تولید بنزین و یا تولید ترکیبات آروماتیک است ، اما کاربردهای دیگری نیز مانند استفاده به عنوان سوخت اتومبیل ، سوخت موتور ، حلال و سوخت جت را دارد . در فرآیندی دیگر نفتا طی عملیات کراکینگ بخار به ترکیباتی مانند اتیلن ، پروپیلن و بنزن تبدیل می شود.
نفتا همچنین از اجزای واکسهای تمیزکننده کفش است و در برخی از فندکها به عنوان سوخت استفاده میشود. همچنین در
موتورهای توربین گاز نیز از نفتا استفاده می شود و در برخی از انواع سوخت های جت نیز از کاربرد دارند.
نکات ایمنی و زیست محیطی استفاده از نفتا:
این مواد بسیار فرار و آتش گیر بوده واز این رو در طراحی فرآیند بایستی کلیه ی ملاحظات ایمنی را لحاظ کرد.
نفتا در عین حال که ماده بسیار پرکاربردی است بسیار ماده حساسی بوده و برای صنایع تولید کننده آن بایستی تمهیدات لازم برای ایمنی در نظر گرفته شود.
تماس نفتا با پوست انسان باعث تحریک و زمانیکه روی پوست به مدت زیادی باقی می ماند سبب حل شدن چربی های پوست و خشکی آن می شود و باعث ایجاد تورم و ایجاد درد در آن ناحیه
می شود، همچنین بلعیدن آن سبب سوزش دهان، گلو و سینه و تحریکات شکمی، تهوع و استفراغ می شود، در صورتی که یک فرد به مدت طولانی در مجاورت ترکیبات نفتا قرار گیرد ممکن است دچار مشکلات تنفسی شدید قرار بگیرد و یا کاهش کارایی سیستم اعصاب مرکزی و یا بیهوشی را در پی خواهد داشت. با توجه به موارد اشاره شده، باید در هنگام استفاده از این ماده کلیه نکات ایمنی رعایت شوند و در راستای حفظ و احترام به محیط زیست هیچ وقت نباید در فرآیند های مختلف، ترکیبات نفتا را به محیط تخلیه کرد و آن را وارد محیط زیست کرد؛
سخن آخر:
یکی از دستاوردهای مهم شرکت اکسیر سازان اطلس در راستای تولید محصولات با کیفیت خود ضمن تامین نیاز بازارهای داخلی ، نیازهای کشورهای همسایه را نیز تامیین کرده است. این شرکت با در نظر گرفتن کلیه استانداردهای لازم، با توجه به قوانین سخت گیرانه کشورهای مقصد جهت صادرات اقدام به تولید وصادر کردن محصولات با کیفیتی بالاتر از استاندارد جهانی کرده است.